Van de weide van Werchter naar de Palestijnse puinhoop

Volgende week zaterdag staat Sam Fender op het hoofdpodium van Rock Werchter. Een artiest die als een hypersonic missile naar het grootste lettertype op de affiche is geschoten. Want soms vertelt muziek wat politiek niet durft uit te spreken, zeker als we stil zijn over onmenselijkheden die rondom ons gebeuren.

2025 is zonder twijfel hét jaar van Sam Fender. Op 21 februari werd zijn derde album People Watching gereleased. Eind maart passeerde hij in een uitverkocht Vorst Nationaal en volgende week keert hij door de grote poort terug naar ons land om op zaterdagavond de mainstage van Rock Werchter af te sluiten. Met Seventeen Going Under schreef hij een van de beste songs van deze eeuw - ook al is die nog maar goed een kwart onderweg – en wie hem al live bezig zag weet: als Sam speelt, luistert zijn volk.

In 2019 kwam zijn debuutalbum Hypersonic Missiles uit dat minder potten brak dan de twee daaropvolgende. Nochtans kaart Sam in de titeltrack problemen aan waar velen van ons vandaag mee worstelen. “I am so blissfully unaware of everything. Kids in Gaza are bombed and I'm just out of it. … I'm not smart enough to change a thing. I have no answers, only questions, don't you ask a thing” luidt het. Op dat moment lag de wereld nog niet wakker van de onmenselijkheden in de Gaza-strook. Sam wel, dus schreef hij erover en maakte hij muziek. Vandaag are the times a-changing en blijkt wederom: de wereld heeft meer Sam Fender nodig.

De Palestijnse puinhoop

Sinds oktober 2023 staan de ogen van de wereld terug op het Israël-Palestina conflict gericht. De onmenselijke gruwel die volgde als reactie op de terroristische daden van Hamas is hallucinant, maar stond vanaf dag 1 – de dag waarop onze huidige premier voor “de kant van het licht” koos - in de sterren geschreven. Daarna ging het licht, voorspelbaar, snel uit. Israël haar levenslijn bestaat in wezen uit een trilemma. Tegelijkertijd pretendeert ze een Joodse democratie te zijn, die heel het grondgebied bestrijkt. Maar een democratische Joodse staat kan niet het hele grondgebied beslaan. Een Joodse staat op heel het grondgebied kan niet democratisch zijn. En een democratische staat op heel het grondgebied kan niet Joods zijn.

Een land dat structureel veroordeeld wordt voor apartheid en onderdrukking, dat openlijk discrimineert, dat een betonnen muur van 65 kilometer optrekt om 2 miljoen mensen in te sluiten en dat honger en dorst inzet als wapen is geen democratie maar een schurkenstaat. Niet meer en niet minder. Druk op een ketel doet die ketel vroeg of laat ontploffen, en dan raken de scherven iedereen.

In discussies wordt soms gesteld dat terugkijken naar de afgelopen decennia niet eerlijk is. Dat dit slechts ‘een deel van het verhaal vertelt’ en we dan ook tweeduizend jaar terug in de tijd moeten gaan om de historische claim van Israël op het grondgebied te rechtvaardigen.

Niet mee akkoord, maar fair enough. Laten we dan enkel kijken naar de cijfers van vandaag de dag. Volgens verschillende VN organisaties verkeren vandaag meer dan 500.000 mensen in Gaza in hongersnood en zijn de afgelopen 2 jaar ongeveer 60.000 mensen de dood ingejaagd, waarvan minstens de helft vrouwen en kinderen. 60.000. Een cijfer dat onmogelijk te bevatten lijkt en mogelijks nog een onderschatting is. Daar kunnen wij ons als gewone sterveling weinig bij voorstellen. Een volle weide op Werchter, bijvoorbeeld op zaterdagavond 5 juli tijdens het optreden van Sam Fender, komt waarschijnlijk nog het dichtst in de buurt.

Een nieuwe liberale visie

Na meer dan 2 jaar niet aflatende waanzin wordt het ondertussen duidelijk, ook bij zij die het niet wilden zien. Auteur Omar El Akkad verwoordde het treffend met “One day, everyone will have been against this”. De zogenaamde waarden en normen van het leidende regime in Israël, zijn niet de onze. Dat valt niet te verbazen voor een staat die Wereldkampioen VN-veroordelingen is en permanent het internationaal recht aan haar laars lapt. De recente Israëlische aanval op Iran – uitgevoerd zonder internationaal mandaat en in strijd met het verbod op unilateraal geweld – is daarvan opnieuw het zoveelste voorbeeld. Alleen al tussen 2015 en 2023 heeft de VN-Algemene Vergadering 154 resoluties aangenomen voor Israël, vergeleken met 71 resoluties voor alle andere landen samen.

Ooit waren de liberalen in ons land voortrekker van de internationale rechtsorde en pleitten we onvermoeibaar voor het respecteren van mensenrechten en multilaterale diplomatie, zelfs wanneer dat politiek niet evident was. In ons laatste verkiezingsprogramma werd echter nauwelijks verwezen naar internationale conflicten, laat staan naar een bredere visie op de internationale rechtsorde of het belang van internationaal recht. Maar wie het internationaal recht selectief toepast, ondergraaft het volledig. En wie fundamentele mensenrechten relativeert in naam van geopolitieke loyaliteit, verliest haar moreel kompas.

Een nieuwe, liberale partij zal zich opnieuw moeten opwerpen tot voorvechter van het internationale recht. Met de nodige evenwichten maar met een consistente houding. Hamas is een terroristische organisatie, punt. Israël wordt geleid door een gestoord regime dat geen plaats kent in een liberale wereldorde zoals wij die zien, ook punt. Alleen zo kunnen we de nonchalance waarmee internationale verdragen vandaag behandeld worden tegengaan. Want vroeg of laat zal de geschiedenis opnieuw meekijken.

“I'm not smart enough to change a thing. I have no answers, only questions, don't you ask a thing” zong Sam Fender in 2019. De zaken in vraag blijven stellen is belangrijk. Niet alleen voor een nieuwe liberale partij, maar voor ieder van ons. Regelmatig van geweldige muziek genieten is minstens even belangrijk.

Sam Fender bezorgt je beide op de zaterdag van Werchter. Gelukkig moet dat niet in vraag worden gesteld.